|
 
Merhabalar,
Enflasyonun aslinda psikolojik bir olgu olduğunu biliyor
muydunuz ?
Kronik hale gelmiş enflasyonun nedeni psikolojiktir. Halkta
fiyatların artacağına dair bir beklenti oluşur. Bu beklenti
nedeniyle kişiler (üreticiler, ev sahipleri ve diğer ekonomik
aktorler) devamlı surette fiyatları arttırmaya calışarak
getirilerini arttırmaya calışırlar. Çünkü bilirler ki zam
yapılmazsa (mal ve hizmetlere) kendi gelirleri
de azalacaktır.
Kronik hale gelmis bir enflasyonu yenebilmek icin, öncelikle
kişilerin
enflasyona karşı psikolojik dirençlerinin kırılması (psikolojik
olarak) gerekir.
Bunun için bir kaç değişik yöntem vardır. Ama bizim gibi bir
ulkede en
basarılı olabilecek yöntem döviz çapası denilen yöntemdir.
DÖVIZ ÇAPASI ne demektir ?
Döviz çapası; bütün işlemleri dolar (döviz) ile yapmaya alışmış
bir halkın
(dolarize olmus) o döviz değerini sabit tuttuğunuzda, fiyatlar
genel düzeyinde bir artış yaşanmaz ve kişiler bütün yaşamlarını
(alış-satışlarını kısaca ticaretlerini)
döviz kuruna bağladıkları için, döviz kurunun dondurulması ya da
çok az bir miktarda artışı (sürüklenen çapa yöntemi) ile
enflasyonu da durdurmuş olursunuz. Bunu yapabilmek için Merkez
Bankası’nın çok miktarda dövizi olması gerekir. Böylelikle
baskılara dayanabilir ve piyasada doviz talebi (doviz alma
isteği) olduğu zaman Merkez Bankası piyasaya döviz satar (daha
önceden belirttiği kurdan). O nedenle de piyasada döviz
bollaştığından fiyatı ucuzlar (dovizi bir mal gibi
düşünebiliriz).
Böyle devam eden (2-3 yil kadar) bir süreçten sonra insanlar
psikolojik
olarak enflasyonu yenerler ve enflasyonsuz bir hayata alışırlar.
Daha sonrasında Hükümet çapa olarak kullandığı dövizi yavaş
yavaş (ürkütmeden) serbest bırakır. Ve ta ta ta ta enflasyon
bitmiş olur. :-)
Ülkemizde yaşadığımız da aynı bu durumdu. Ancak bir yere
kadar...
Bir grup spekülator (devalüasyon spekülatorleri) sansasyonel
açıklamalarla ekonomik sistemi tedirgin hale getirdiler.
Bankalar da ürktüler, çünkü eğer çok fazla döviz talebi olursa
Merkez Bankası karşılayamaz ve hükümet döviz kurunu arttırmak
(devalüasyon) zorunda kalabilirdi. O nedenle bütün bankalar
hazır ucuzken (devalüasyon olmamışken) Merkez Bankası’ndan ucuz
döviz almak için mücadele verdiler ve Merkez Bankası daha fazla
dayanamayabilirim düşüncesi ile bankalara döviz satışını
durdurdu. Döviz satışı durdurulunca bankalar arasında panik daha
da arttı çünkü bazı bankalarin yurt dışından aldıkları ve vadesi
yaklaşan kredileri geri ödeyebilmeleri için dövize ihtiyaçları
vardı. O nedenle piyasadan döviz çekmeye çalıştılar ve piyasada
döviz azalınca döviz fiyatları arttı ve durum kısır bir döngüye
girdi. Merkez Bankası’nda yeterli döviz olduğu halde panik
dinmez ve döviz alımları devam eder diye satışı durdurması
gerekliydi.
Diyebilirsiniz ki, bütün bunların Psikoloji ile ne ilgisi
vardır;
Enflasyonun kitle psikolojisi (sürü psikolojisi de diyebilirz
:-) )
ile ilgisi vardır. Birisi, diğerini görür ki fiyatlara %30 zam
yapmış, eh kendi gelirini de aynı seviyeye çıkarmak için o da
yaptığı ürüne (mal'a, hizmete) %30 zam yapar ve bu süreç devamlı
olarak sürer. Yani insanlar ekonomik şartlardan kendisini koruma
içgüdüsüyle hareket ederek gelirini maksimuma çıkarmaya
çalışacaktır.
Sonuç :
1- Enflasyondan kurtulmak için halkı psikolojik olarak
hazirlamak
ve inandırmak gerekir.
2- Enflasyonun düşeceğine halk inansa bile (ki ulkemizde
inanmışlardır), sansasyonel açıklamalarla piyasada panik
yapılmamalıdır ki sürü
psikolojisi ile herkes panik hale gelmesin.
3- Enflasyonun psikolojik olmayan yapısal başka nedenleri de
vardır.
Ama grubun konusunu direkt olarak ilgilendirmediği için onlardan
bahsetmedim.
Ancak ve ancak, enflasyondaki birinci neden psikolojiktir.
Sevgiler...
Sevgiler...Dr. Ahmet Altıner
İstanbul
- 19.11.2002
http://sufizmveinsan.com
|
